دوره كودكی، مرحله مهم وتأثیرگذاری در شكل دهی و تثبیت شخصیت انسان به شمار میرود. همین دوران پراهمیت است كه زیرساخت های تربیتی كودكان را شكل می دهد. ذوق وروان و شیوه سلوك و رفتار آنان را مشخص می سازد و به طور كلی شخصیت آن ها را صیقلبخشیده و متبلور می كند. دانشمندان علوم تربیتی و روان شناسی، این محدوده را عمدتاپنج سال اولیه زندگی كودكان می دانند.
شایان یادآوری است كه نخستین حلقه از زنجیره ارتباطی كودك با واژگان از راه شنیدنشكل می گیرد و در واقع خوب شنیدن یكی از مهارت های مهم برای ایجاد ارتباط بادیگران تلقی می شود و همین ارتباط است كه شالوده موفقیت آمیز بودن آموزش رااستحكام می بخشد.
براین اساس ضرورت دارد با كودكان به گونه ای كار شود كه چگونه شنیدن و گوش دادندقیق را به خوبی فراگیرند.
در فاصله دو تا پنج سالگی واژگان كودك با شتاب شكل می گیرد. بدیهی است كه نباید بهاین امر اكتفا ورزید، بلكه باید به راه های آموزش مفیدتر و اهمیت آن برای كودكانبیشتر اندیشید.
در این دوره، كودكان علاوه بر یادگیری واژه ها، می توانند به ارتباط متقابل، سخنگفتن و بازگویی آن چه شنیده اند، بپردازند. البته تأثیر چنین رویكردی بعدها آشكارمی شود.
در این هنگام باید به كمك كودك شتافت تا بتواند اندیشه ها و آرای خود را بیان كند،بخواند، به بازی كردن بپردازد، خوب بشنود و ببیند، كشف كند، به گزینش بپردازد وبنویسد.
چنین تنوعی سبب می شود كودك قادر به گزینش برترین و رساترین واژه ها بشود.
انگیزش رویكرد تفكرآمیز، به مدد واژه ها و مطالبی كه كودك می آموزد، در این مرحله،گوشه هایی از شخصیت وی را بنا می نهد و استوار می سازد.
چنین است كه نقش و اهمیت موضوعاتی هم چون قصه»، آشكار می شود.
در واقع، قصه ها عاملی برای تكوین و تبلور شخصیت كودكان و وسعت بخشیدن به بینشفرهنگی آنان به شمار می رود. قصه ها پنجره هایی را به دنیاهای دور و نزدیك برایكودكان می گشایند و از این راه تجربه های آنان را فزونی می بخشند.
واژه های گوناگون به كودكان مدد می رسانند كه درون خویش را هویدا سازند. به بیانیدیگر، واژگان وسیله ای برای انتشار اندیشه ها در میان بشر به شمار می روند. برایناساس هر چه دایره واژگانی بچه ها گسترش یابد، توانایی اندیشیدن، درك و دریافت وانتقال یافته ها و تجربه های خود را بیشتر پیدا می كنند.
بنابراین كمك به رشد واژگان و گسترش اندیشه كودكان، یكی از گام های اساسی و ضروریمربیان و پدران و مادران محسوب می شود. هم چنان كه فقر واژگان می تواند سدی در راهپیشرفت آنان تلقی شود.
این است كه قصه را ثروت ادبی یگانه ای می دانند كه از جایگاهی والا برخوردار است.این حقیقتی است كه اختلافی درباره آن وجود ندارد. یعنی همه نویسندگان و ادیباناذعان دارند كه فنون فصاحت و بلاغت و رشد دانش و فرهنگ كودكان وابسته به گنجینهواژگانی آنان است.
بچه ها براساس فطرت خویش به قصه علاقه دارند و همین، نخستین مرحله شكل گیری و بهبار نشستن اهداف تربیتی در وجود آنان است. در حقیقت دانش و معرفت، زمینه كارآییبسیاری از اهداف تربیتی و آموزشی را در وجود كودكان پدید آورده و رشد می دهد.
كودكان از همان آغاز به فهم قصه ها می پردازند یعنی به آن ها گوش می دهند، حوادثقصه ها را درمی یابند، با شخصیت همذات پنداری و تعامل پیدا می كنند ]و به نتیجه وپیام قصه ها می رسند[ و بدین ترتیب، قصه ها شادمانی حاصل از سرگرمی و آگاهی یابیرا در وجود بچه ها شكل می دهند و رویكرد آنان به قصه ها را افزایش می بخشند.
به همین گونه، احساس و ادراك كودكان نسبت به مفاهیم و معانی و پیام قصه ها گسترشمی یابد. بدین سبب می توان از این روزن، مسایل ادبی و تربیتی را به ذهن و روانكودكان وارد كرد.
شكل و كیفیت قصه ها از عوامل تشكیل دهنده كنش ها و واكنش ها و عاطفه های بچههایند. قصه ها، دامنه تخیل كودكان را گسترش داده، اندیشه های آنان را پرورش میدهد، فرهنگ واژگانی شان را غنی می سازد و دانش آنان را بارور می سازند و به آنانتعادل روانی می بخشند.
پس نباید از این نكته مهم غافل بمانیم كه قصه ها نقش ارزشمندی در تشخیص و درمانبیماری های روانی و سلامتی كودكان ایفا می كنند.
خواندن یا شنیدن قصه های خوب و پرمحتوا، صفات والا را در وجود كودكان نهادینه میسازد. به این ترتیب بسیاری از اندیشه ها، دانش ها، ارزش ها و عملكردها از لابه لایقصه ها به ذهن و جان كودكان نفوذ پیدا كرده و در دل و روان آنان ماندگار می شوند.
پاره ای از اهداف تربیتی قصه ها را می توان این گونه برشمرد:
- خواندن قصه، میان كودك و ادب، انس و الفت برقرار می سازد.
- قصه ها مایه آرامش، انبساط، نشاط و دانش افزایی بچه ها می شوند.
- قصه ها با آموزش غیرمستقیم، كاركرد و تأثیرگذاری ویژه ای در میان بچه ها مییابند.
- برآورده سازی رؤیاها، رغبت ها و ظهور انفعالات كودكان از طریق قصه ها به خوبیامكان پذیر می شوند.
- قصه ها به بچه ها كمك می كنند كه اساس و منطق گفت وگو و تعامل و احترام به آرایدیگران را بیاموزند و بپذیرند.
- افزایش مهارت های شنیدن و گفتن، از دیگر كاركردهای قصه ها به شمار می روند.
- رشد عقلانی، درك مفاهیم و مسایل اجتماعی در كودكان را نیز قصه ها می توانند عهدهدار شوند.
- گسترش دامنه احساسات، آزادسازی گرفت و گیرهای روانی و رشد و شكوفایی كودكان رامی توان از دیگر عوامل مهم و موثر و نقش آفرین قصه ها دانست.
- ایجاد علاقه به میراث فرهنگی، واژگان زبانی و رویكرد دایمی بچه ها به كتابخوانی» نیز از دیگر آثار پرداختن به قصه تلقی می شود.
در این جا خوب است اشاراتی به شیوه های علاقه مندسازی كودكان به مطالعه هم داشتهباشیم:
- بهره گیری از كتاب هایی كه دارای تصاویر زیبا و شوق انگیز ]متناسب با سن و سالكودك[ هستند، سبب انس و آشنایی بچه ها با كتاب شده و لذت بردن از مطالعه را در پیدارد.
- كودكان به شنیدن قصه ها و دیدن تصاویر آن ها عشق می ورزند و به همین سبب خواندنقصه برای بچه ها پیش از خواب اهمیت می یابد.
- همراهی كودكان در بازدید از نمایشگاه ها و فروشگاه های كتاب و فراهم ساختن امكانگزینش كتاب به وسیله خود آنان ]البته با راهنمایی بزرگ ترها[ نیز بسیار مهم وضروری است.
- ایجاد یك كتابخانه كوچك ویژه كودكان در خانه، به گونه ای كه دسترسی بچه ها بهكتاب را تسهیل كند، به نهادینه شدن فرهنگ كتاب و كتاب خوانی و پرورش فكری كودكان،بسیار مدد می رساند.
- ضرورت ایجاد فرصت برای ورق زدن كتاب و كمك به پیدایش روحیه استقلال در گزینش وخواندن كتاب های خوب هم قابل ذكر است. این كار، رابطه میان آنان و كتاب ها راافزایش و ارتقا می بخشد.
- هدیه دادن كتاب در مناسب های گوناگونی مثل اعیاد و مجالس خانوادگی به كودكان، ازدیگر راه های تشویق و ترغیب آنان به مطالعه به شمار می رود.
- سنت نیكوی كتاب خوانی در میان افراد خانواده، به صورت فردی یا جمعی- مثلا خواندنیك كتاب در هر هفته- می تواند به ایجاد علاقه و عادت به مطالعه منجر شود.
- امانت گرفتن كتاب از كتابخانه ها هم می تواند علاوه بر فرهنگ سازی برای مطالعه،كودك را با مسایل مهم دیگری هم چون نگهداری درست كتاب، امانتداری، عدم نقل مطالببدون ذكر منبع و مأخذ، دیدار افراد اهل مطالعه در كتابخانه، وقت شناسی با تحویل بهموقع كتاب و نیز بهره گیری از سایر خدمات و كاركردهای كتابخانه ها آشنا سازد.
- كمك و ترغیب كودكان به استمرار امر كتاب خوانی، هم چنین نهادینه سازی و گسترشفرهنگ كتاب و كتاب خوانی هم نقش مهمی در اعتلای فكری و فرهنگی جامعه ایفا می كند.
- گفت وگو با دوستان و آشنایان در حضور كودكان درباره كتاب های تازه منتشر شده یاكتاب هایی كه به تازگی آن ها را خوانده ایم و نیز تبادل كتاب با یكدیگر، از جملهكتاب های كودكان، می تواند زمینه خوبی را برای رویكرد كودكان و نوجوانان به كتابخوانی فراهم آورد.
- پرهیز از بهره گیری از كتاب به عنوان وسیله ای برای پر كردن اوقات فراغت و یامجبور كردن كودكان به مطالعه كار درستی نیست، بلكه باید زمینه های روی آوری كودكانبر اساس میل و رغبت به كتاب و مطالعه مورد توجه قرار گیرد.
بنابراین هرگاه بخواهیم كودكان را با مبانی تربیتی پرورش داده و آداب و عادات ودانستنی ها و رفتار درست و خوب را به آنان بیاموزیم، باید به درك و دریافت درستیاز ادبیات كودكان برسیم و راه های وصول معانی و مفاهیم به سوی دل و روان آنان رابیابیم و ویژگی های همه جانبه تربیت را بازشناسیم.
درك این حقیقت به ویژه از سوی مربیان و معلمان و پدران و مادران، آنان را در دریایدوستی با كتاب شناور می سازد و نقش پشتیبانی كننده كتاب از آداب و تربیت های دینیو اجتماعی را در منظر آنان جاودانه می سازد. نباید از یاد ببریم كه قصه ها در اینراستا نقشی اساسی، بدیع، سازنده و ماندگار دارند.
http://www.kayhannews.ir/890913/10.htm#other1003
ها ,كودكان ,قصه ,كتاب ,های ,كه ,قصه ها ,بچه ها ,ها و ,است كه ,می سازد
درباره این سایت